Lees dan dit artikel en beantwoord onderaan de vragen.

Waarom er wel degelijk grenzen zijn aan humor

Hierover zijn we het eens: Will Smith ging zwaar over de schreef toen hij Chris Rock op zijn gezicht sloeg vanwege een mop. Geen enkele grap rechtvaardigt het gebruik van geweld en zeker een acteur zou moeten weten dat in zijn vak de strijd verbaal wordt gevoerd. Dat hij een comedian aanviel die simpelweg zijn job deed, is een verzwarende omstandigheid. ­Iemand een klap verkopen op café omdat die je vrouw beledigt, is één ding. Een comedian aanvallen is een aanval op de vrijheid van meningsuiting.

Stand-upcomedian Wanda Sykes, een van de drie presentatrices van de Oscarshow, merkte terecht op dat de Academy de geweldenaar onmiddellijk de zaal had moeten uitzetten. Het is wat elke cafébaas doet als zoiets in zijn kroeg gebeurt. In de plaats daarvan mocht Smith luttele minuten later nog de Oscar voor beste acteur ontvangen.

Over het volgende zijn we het mogelijk oneens: er mag ook weleens een debat ontstaan over de staat van comedy en wat we stilaan zijn gaan zien als het ­toppunt van humor. Dat ligt bijna net zo gevoelig als alopecia. Voor je het weet, trekken comedians het blik open van 'de wokies' en 'tegenwoordig mag niks meer' en zelfcensuur en 'cancelcultuur'.

Maar er zijn - en dat zou Jeff Hoeyberghs niet ­langer mogen verbazen - wel degelijk grenzen aan humor. Misschien niet in uw woonkamer, maar wel op het podium van de Oscars. Zondag ging de Oscar voor beste film naar Coda, een tearjerker over dove mensen en hun horende dochter. De drie dove ­acteurs uit Coda zaten in de zaal - een van hen, Troy Kotsur, won een Oscar voor zijn vertolking. Er werd een grens bewaakt: de hele avond haalde niemand het in zijn hoofd om ten koste van hen een grap te maken.

Lachen met een handicap is al vrij snel laag bij de grond. Dat doe je niet. Maar dat betekent niet dat het niet kan, zoals Philippe Geubels al twee seizoenen bewezen heeft in ­Taboe. Je kunt lachen met alles en iedereen, maar het is de manier waarop. Anders gezegd: er is geen censuur, maar dat maakt nog niet elke mop ­geslaagd. Er zijn dus wel degelijk grenzen aan ­humor, die wij voortdurend met z'n allen bewaken - of toch zij die door de Academy zijn uitgenodigd. Dat is ook de reden waarom grappen zo moeilijk te vertalen zijn: ze worden gemaakt in een ­bepaalde context, en die is ­bepaald door de mensen van een gemeenschap.

Het vergt lef om te zeggen: stop, ik vind dit niet grappig. Voor je het weet, word je weggezet in de hoek van de mensen die met niks ­kunnen lachen

Nogmaals: je valt een comedian niet fysiek aan. Maar als Will Smiths woede toch op enige sympathie kan rekenen, is het omdat hij iets deed waar de meesten van ons niet toe in staat zijn: hij rechtte zijn rug tegen de pestkop. Want laten we wel wezen: wat Chris Rock bedoelde als grap, kwam duidelijk over als pestgedrag bij het mikpunt van zijn mop. Misschien niet eens bij Will Smith zelf, die aanvankelijk nog meelachte, want dat is nu eenmaal wat je verondersteld wordt te doen. Maar wel bij zijn echtgenote Jada Pinkett Smith, die de voorbije jaren in het openbaar vertelde over haar haaruitval door ­alopecia.

Roast

Het gekwetste kind dat in elk van ons leeft, heeft misschien geen bewondering voor de klap die Smith uitdeelde, maar wel voor het feit dat hij uit zijn stoel stapte - en uit zijn rol. De meesten van ons slikken en glimlachen als iemand een mop maakt die we ­helemaal niet grappig vinden. Pas daarna begin je te beseffen hoe hard het je heeft gekwetst. Dagenlang blijft dat dan malen. In plaats van boos te worden op de dader, word je boos op jezelf. Waarom heb ik niks ondernomen? De pester gaat vrijuit. En even later maakt hij misschien zelfs promotie.

Fysiek geweld veroordelen is makkelijk. Maar kunnen woorden ook geen vorm van geweld zijn? Als alles mag en moet kunnen worden gezegd, geldt het recht van de verbaal sterkste. Met macht komt verantwoordelijkheid. Chris Rock had de microfoon en dus de macht. Het koppel Pinkett-Smith was veroordeeld tot gewillig ondergaan van wat het duidelijk ­ervoer als geweld.

De mop van Chris Rock speelt ook in een bepaald register. De voorbije jaren is op awardshows de traditie ontstaan dat de presentatoren op het podium de aanwezigen in de zaal zo grof mogelijk uit­lachen. De schuldige is Ricky Gervais, die dat voor de Golden Globes zo ­briljant en grof deed in 2010 dat het een decennium later de blauwdruk is geworden. Maar Gervais maakte met zijn sneren doorgaans ook een punt: wat een elitaire, narcistische bende is Hollywood.

Het strookt ook met het fenomeen van de roast, een comedyvorm die al in de jaren 70 populair was met de Dean Martin celebrity roast, een op de Amerikaanse tv uitgezonden cabaretavond waarop sterren als Lucille Ball, Frank Sinatra, Muhammad Ali en Ronald Reagan werden gegrild. De Amerikaanse ­tv-zender Comedy Central pikte het concept de voorbije jaren weer op en ook bij ons doen comedians ­eraan. Maar essentieel is dat die 'roasts' ook sympathie tonen met degene die het voorwerp van spot vormt, en dat die daar doorgaans ook zijn volle mede­werking aan verleent.

Chris Rocks mop lijkt eerder te stroken met de ­verruwing die we kennen op sociale media, waar ook voortdurend beledigingen worden uitgedeeld onder het mom van humor. Het geweld bestaat ook uit de bulderlach en het applaus vanuit het publiek terwijl een medische aandoening wordt bespot. Hier speelt het omstandereffect: mensen kijken passief toe ­terwijl een zwarte vrouw wordt opgeofferd. Het is datzelfde effect trouwens dat maakt dat iedereen ­gewoon toekeek terwijl Smith uithaalde. Smullend van het spektakel, of te verbouwereerd om in te grijpen. Het vergt lef om te zeggen: stop, genoeg, ik vind dit niet grappig. Want voor je het weet, word je weggezet in de hoek van de mensen die met niks ­kunnen lachen. Stel je voor.

Bully-gedrag wordt in onze samenleving beloond. Het recht van de verbaal sterkste komt vooral sommige mensen goed uit. Er is de voorbije jaren een inspanning geleverd om kinderen bewust te ­maken van pesten. Maar het lijkt erop dat er ook bij volwassenen nog veel werk is. Stip it!

Wat vind jij? Vind jij dat Will zijn rol als bekende persoon heeft geschaad? Wat zou jij hebben gedaan in zijn situatie?

Bespreek je antwoorden met een andere leerling die al klaar is.